Aansprakelijkheid bij geestelijke beperking

Letsel door iemand met een geestelijke of lichamelijke beperking: is uw schade verhaalbaar?

Mensen met een geestelijk of lichamelijk beperkt familielid, en mensen die in de uitoefening van hun beroep met deze personen werken, zullen ervaren dat deze individuen een speciale benadering nodig hebben. Soms zorgt de aanwezigheid van een bepaalde stoornis namelijk voor een verhoogd risico op ongelukkig gedrag. Een ongelukkige beweging of een woede-uitbarsting kan zomaar plaatsvinden, en soms ook met letsel voor een ander tot gevolg.

Daarom heeft de wetgever bij het opstellen van de wettelijke regels omtrent aansprakelijkheid ook extra aandacht besteed aan mensen met een beperking. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij de mitsen en maren van aansprakelijkheid van mensen met een beperking.

Beperking en ontoerekeningsvatbaarheid

Wanneer we denken aan bepaalde handelingen die schade veroorzaken, in combinatie met een geestelijke beperking, denken we al snel aan de term “ontoerekeningsvatbaarheid”. Dit is een term uit het strafrecht die het schuldcomponent wegneemt.

In het civiele recht, wanneer het aankomt op aansprakelijkheid voor andermans schade, gaat dat verweer niet op. Namelijk, naast dat een onrechtmatige gedraging te wijten kan zijn aan iemands schuld, kan deze alternatief ook te wijten zijn aan een omstandigheid die volgens de wet of de verkeersopvattingen voor rekening van de dader komt.

De wetgever heeft bij het wetsartikel over de onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) een speciaal artikel opgesteld voor schade die is veroorzaakt door toedoen van een beperking van mensen:

Artikel 6:165 BW.

1.De omstandigheid dat een als een doen te beschouwen gedraging van een persoon van veertien jaren of ouder verricht is onder invloed van een geestelijke of lichamelijke tekortkoming, is geen beletsel haar als een onrechtmatige daad aan de dader toe te rekenen.

2.Is jegens de benadeelde tevens een derde wegens onvoldoende toezicht aansprakelijk, dan is deze derde jegens de dader verplicht tot bijdragen in de schadevergoeding voor het gehele bedrag van zijn aansprakelijkheid jegens de benadeelde.

De bovenstaande tekst oogt wellicht wat veelomvattend, en bevat termen die om nadere uitleg vragen.

Geen wettelijk onderscheid

Kort samengevat geeft dit artikel eigenlijk aan dat de wetgever bijna geen onderscheid maakt tussen mensen met, en mensen zonder een beperking als het aankomt op het aansprakelijk kunnen zijn. Ook mensen met een beperking kunnen dus gewoon aansprakelijk zijn voor hun gedraging, óók wanneer die gedraging en/of de schade volledig het gevolg is van die beperking.

Handeling moet een ‘doen’ zijn

Het enige onderscheid dat wél wordt gemaakt, is dat het bij mensen met een beperking moet gaan om “een als een doen te beschouwen gedraging”. Deze term moet volgens de wetgever en volgens de Hoge Raad ruim worden opgevat, en is niet beperkt tot een actieve handeling. Hieronder valt bijvoorbeeld ook een onwillekeurige reflexbeweging.

Nalaten van een handeling

Wat hier niet onder valt, is het zuiver nalaten van een bepaalde handeling. Bij mensen zonder tekortkomingen kan ook het nalaten van een gedraging reden zijn voor aansprakelijkheid. Bij mensen met een beperking dus niet, indien het nalaten is veroorzaakt door de beperking. Uit juridische literatuur en jurisprudentie blijkt dat niet snel wordt aangenomen dat er daadwerkelijk sprake is van zuiver nalaten.

Voorbeelden van aansprakelijkheid bij personen met een beperking

Vrijwilliger bij reisorganisatie aangevallen

Een reisorganisatie organiseert een reis voor mensen met een verstandelijke beperking. De door de reisorganisatie ingeschakelde vrijwilliger is op deze reis aangevallen door een reiziger met een geestelijke beperking en autistische stoornis, en stelt als gevolg daarvan materiële en immateriële schade te hebben geleden.

De vrijwilliger spreekt de curator van de reiziger en diens aansprakelijkheidsverzekeraar aan uit onrechtmatige daad. De curator en diens verzekeraar konden zich niet beroepen op art. 6:165 BW, het wetsartikel over de onrechtmatige daad.

Poging tot doodslag met vuurwapen niet opzettelijk

Bij arrest van 9 april 2003 heeft gerechtshof ‘s-Hertogenbosch bewezen verklaard dat de gedaagde op 8 januari 2002 opzettelijk op de eiser met een vuurwapen heeft geschoten, opleverende een poging tot doodslag. Het gerechtshof heeft de gedaagde echter niet strafbaar geacht en hem ontslagen van alle rechtsvervolging omdat het gerechtshof aannemelijk heeft geacht dat gedaagde handelde uit overmacht. Het gerechtshof heeft daartoe onder meer overwogen dat gedaagde op het moment van schieten in een zodanige acute stressstoornis verkeerde dat het feit hem niet kan worden toegerekend en hem aldus geen verwijt kan worden gemaakt van zijn handelen, nu hij daartoe door overmacht was gedwongen.

Nu vaststaat dat gedaagde tijdens het schieten ontoerekeningsvatbaar was, kan de onrechtmatige daad hem niet op grond van schuld worden toegerekend. Echter, ingevolge artikel 6:162 BW kan een onrechtmatige daad niet alleen aan de dader worden toegerekend indien zij te wijten is aan zijn schuld, maar ook indien zij te wijten is aan een oorzaak welke krachtens de wet (of de in het verkeer geldende opvattingen) voor zijn rekening komt.

Ingevolge artikel 6:165 lid 1 BW, vormt een geestelijke tekortkoming geen beletsel de gedraging als een onrechtmatige daad aan de dader toe te rekenen. Over de vraag welke psychische stoornissen en gebreken als een tekortkoming in de zin van artikel 6:165 BW kunnen worden beschouwd, zijn in de wetsgeschiedenis weinig aanknopingspunten te vinden.

Echter, de strekking van deze bepaling, zijnde dat het onwenselijk wordt geacht dat het slachtoffer de hem op onrechtmatige wijze toegebrachte schade zelf zou moeten dragen, rechtvaardigt een zodanige uitleg van het begrip geestelijke tekortkoming dat ook de psychische nood (overmacht) en/of (tijdelijke) niet-toerekeningsvatbaarheid hieronder moet worden begrepen (vgl. HR 23 juni 1998, NJ 1998, 860 en HR 23 november 2001, AD3971).

Ferme Letselschade Advocaten

Heeft u door toedoen van een ander letsel opgelopen? Dan kan dat voor hoge kosten zorgen. Schakel in zo’n situatie altijd een gespecialiseerde letselschadeadvocaat in. De ervaren specialisten van Ferme Letselschade Advocaten kunnen u bijstaan in het halen van de schadevergoeding waar u recht op hebt. Meer weten? Neem gerust contact met ons op!